Monasticon Praemonstratense

Id est Historia Circariarum atque Canoniarum Candidi et Canonici Ordinis Praemonstratensis

Tomus Primus / Volume 1
Norbert Backmund, O. Praem. Auctore
Ecclesiae Windbergensis in Bavaria Canonico
Staubing, 1952

CIRCARIA SUEVIAE
[Siglum huic circariae: SUE]

ELENCHUS MATERIAE:

Praefatio

Visitatores et Vicarii Generales Circariae Sueviae

Fontes

Litteratura

Domi:

Adelberg
Allerheiligen
Bebenhausen
Berg Sion
Bollingen
Burk
Chur (St. Hilarius)
Chur (St. Lucius)
Churwalden (B.M.V. et St. Michael)
Churwalden (B.M.V.)
Himmelpforte
Katzis
Lauffen
Mariatal
Obermarchtal
Roggenburg
Roth (Praepositura)
Roth (Parthenon)
Rüti
St. Jakob in Prätigau
Schussenried
Strasbourg
Untermarchtal
Ursberg
Weissenau
Dubia:
Edelstetten

Praetermissa:

Kalchrain (in Helvetia)
Sindelfingen

Notae


PRAEFATIO:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

"Almam Circariam Suevia" -- sic nuncupaverunt fratres unionem suam saeculo XVII, et jure merito.  Haec circaria semper furit una ex florentissimis totius ordinis, una ex fortissimis columnis eius.  Praeclaras habuit abbatias, grandes quoad possessiones et aedificia, a numerosis communitatibus semper hatitatas.   Generatim bona floruerunt disciplina, zelo pro ordine flagrantes semper excellebant studiis et cultu scientiarum, et immo maior pars earum fuit immediata et imperialis.   Hoc vero dici potest tantum de Suevia proprie dicta.  Non maius contrarium imaginari potest quam inter opulentissimas abbatias Sueviae et pauperculas canonias in asperis montibus Helvetiae sitas, quorum aedificia erant exigua et parum spectabilia, et quae paucos tantum alere potuerunt religiosos.

Extenditur haec circaria super integras dioceses Constantiensem et Curiensem, Augustanam cis Licum et ad tempus saltem Argentinensem.  Politice hoc territorium hodie pertinet ad Württemberg, Bavariam, Baden et Helvetiam.  Olim vero in Suevia proprie dicta evolutio fuit sic, ut omnes fere nobiles, civitates et monasteria postremo habuerint independentiam plenam, immo gaudebant jure gladii, et ideo hae regiones divisae erant in innumera parva territoria.  Ordo noster habuit in hac circaria sequentes abbatias sic dictas "imperiales": Schussenried, Roth, Roggenburg, Weißenau, Ursberg, Obermarchtal.  Reformatio saeculi XVI quatuor tantum coenobia plane diremit: Rüthi, St. Jakob, Adelberg et Lauffen.  Canoniae in Grisonia sita, a saeculo XVI languerunt nec potuerunt pristinum suum statum recuperare.

Fines circariae non semper fuerunt eadem.  Abbatia Omnium Sanctorum primo quidem pertinuit ad Suevicam, sed a saeculo XVI usque ad XVI Vadegotianae fuit adnumerata, dein revertit ad Suevicam.  Abbatia Steingadensis iam prius (saeculo XIII) mutaverate Suevicam cum Bavarica.  Bellelay post interitum Circariae Burgundiae Suevicae adnexa fuit anno 1672.  Hoc modo etiam Porta Coeli, antiquitus Suevica, dein (1523) Burgundica, cum matre sua Bellelagia ad Suevicam rediit.  Praepositura Hagenau initio quidem videtur pertinuisse ad Suevicam, postea vero per saecula ad Vadegotianam, et Suevicae eo tantum tempore nomen dedit, quo fuit abbatiae Allerheiligen unita, propterea non hic, sed apud Vadegotianam eam inserimus.

Initio omnes canoniae fuerunt praepositurae, sed saeculo XV iam omnes praeter Stum. Jacobum in abbatias erant evectae, immo minuscula ac pauper Porta Coeli.   Omnes abbates gaudebant pontificalibus.  Usque ad annum 1178 omnia monasteria fuerunt fundata tamquam vere duplicia, ita adhuc Adelberg hoc ipso anno, non iam vero Schussenried anno 1183.  Dislocatio monialium saeculis XIII et XIV paulatim est peracta, sed non ubique in Adelberg nonnisi anno 1476, tempore quo in ceteris domibus moniales iam erant extinctae.  Parthenones generatim habuerunt bona propria.

Usque ad annum 1652 omnes religiosi nominati sunt "Fratres", sicuti antiqua statuta praescribunt.  Hoc anno vero decrevit capitulum provinciale Priorem et Suppriorem, anno 1684 vero omnes sacerdotes esse alloquendos ut "Patres", quod decretum etiam in Circaria Bavariae in praxim est deductum.   Saecdulo XVII circaria haec tendebat ad separationem a Praemonstrato et ad introductionem integri ritus romani, quod vero abbas generalis impedivit anno 1654 et exinde postulavit.  Omnia decreta capitulorum Sueviae suo beneplacito esse proponenda.

Cum anno 1802/03 per saecularisationem tota circaria esset suppressa, spiritus religiosorum erat optimus.  Fuerunt abbatis qui saecularisationi vi armata restiterunt, ac religiosi qui pensionem recusantes in monasteria austriaca refugerunt.   Archiva et documenta, si non iam saeculis anteactis perierant, bene conservata sunt in Archivis status Monachii, Stuttgart, Karlsruhe, Chur et alibi.

In Suevia ipsa fere omnia aedificia antiquarum abbatiarum cum suis ecclesiis in bono statu subsistunt.  Quia abbates simul exercebant potestatem civilem, illa sunt splendida ac magnifica nimis, pulcherrima exempla architecturae saeculorum XVII et XVIII.  De medio aevo non multa supersunt.

Nuper ordo noster revertit in praeclaram canoniam Rothensem.

<<ELENCHUS MATERIAE>>


VISITATORES ET VICARII GENERALES CIRCARIAE SUEVIAE:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

(a medio saeculo XVI usque ad finem)

Leonhard Dürr (Adelberg) 15143-1538
Georg Ehrmann (Roggenburg) 1543-1547
Johann Mayer (Roggenburg) -- 1566
Michael Hablitzel (Weißenau) 1566-1575
Martin Ermann (Roth) 1575-1589
Mathias Insenbach (Weißenau) 1590-1595
Christoph Hablitzel (Weißenau) 1595-1599
Johann Sausentaler (Ursberg) 1599-1617
Joachim Gieteler (Roth) 1617-1631
Ludwig v. Haselberg (Roth) 1631-1658
Augustin Arzet (Schussenried) 1658-1666
Nikolaus Wirieth (Obermarchtal) 1668-1691
Martin Ertle (Roth) 1691-1707
Leopold Mauch (Weißenau) 1707-1721
Herrmann Vogler (Roth) 1721-1739
Kaspar Geisler (Roggenburg) 1739-1753
Joseph Seitz (Ursberg) 1753-1771
Georg Lienhardt (Roggenburg) 1771-1783
Willibold Held (Roth) 1783-1789
Karl Ummenhofer (Weißenau)
Nikolaus Betscher (Roth) 1795-1803

<<ELENCHUS MATERIAE>>


FONTES:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

WUB

Württembergisches Urkundenbuch, hsg. vom Staatsarchiv Stuttgart, 11 Bde, 1849-1913

H. BLOCH, Regesten der Bischöfe v. Straßburg, 2 Bde, Innsbruck 1908-1928

REC

Regesta Eposcoporum Constantiensium.  Hsg. v. d. Badischen Hist. Kommission, 4 Bde, Inssbruck 1895-1930

CDA

T. NEUGART, Codex Diplomaticus Allemanniae et Burgundiae Transjuranae intra fines dioceseos Constantiensis seu fundamentum historiae eiusdem diocesios 2 voll. St. Blasii 1791-1795.

Cap S

Capitula Provincialia Circariae Sueviae 1578-1688, Pars I, ed. E. VALVEKENS, Anal. Praem. I-IV, Pars II ed. V. v. GENECHTEN, ibidem V-VI (editio textus).

J.D. SCHOEPFLIN, Alsatia Diplomatica, 2 Bde, Mannheim 1772-1775.

<<ELENCHUS MATERIAE>>


LITERATURA:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

cf. etiam sub Germania in Genere

P. BECK, Die Sakularisation in Württemberg 1802-1803, in DArchfSchw XIX 145 ff.

C. BESOLD, Documenta rediviva monasteriorum praecipuorum in ducatu Wirtenbergico sitorum, Tübingen 1636.

P. BRAUN, Geschichte der Bischöfe von Augsburg, 4 Bde, Augsburg 1813-1815.

C. BREHM, Klosterzucht in Obermarchtal, Weißenau, Roth und Schussenried während des Mittelalters, in: DArchfSchw XX 129-135, 150-155.

F. CLESS, Versuch einer kirchlich-politischen Lands, und Culturgeschichte von Württemberg, 2 Bde, Tübingen-Gmünd, 1806-1809.

M. CRUSIUS, Annales Suevici, Frankfurt 1595, germanice ibid. 1733.

A. EICHHORN, Episcopatus Curiensis, St. Blasien 1797.

M. ERZBERGER, Die Säkularisation in Württemberg von 1802-1810, Stuttgart 1902.

P. GAMS, Personalstand der aufgehobenen Benediktiner- und Praemonstratenserklöster in Württemberg im Jahre 1802, in: Tübinger Theol. Quartalschrift 1879, Heft 2, 3, 4.

A. GAUDY, Die Kirchlichen Baudenkmäler der Schweiz, 2 Bde, Berlin 1922

Kdm Württ

GRADMANN - E. PAULUS, Die Kunstdenkmäler von Württemberg, (Stuttgart 1889-19 . . . ) . . . voll.

C. KHAMM, Hierarchia Augustana, Pars III (Regularis) Augsburg 1719

N. HAUNTINGER, Süddeutsche Klöster vor 100 Jahren, Köln, 1889

W. HEYD, Bibliographie der Württembergischen Geschichte, 3 Bde, Stuttgart 1895-1915.

KEPPLER, Aus Kunst und Leben, Freiburg 1908-1909

A. KRIEGER, Topographisches Wörterbuch des Großherzogtums Baden, 2 Bde, Heidelberg 1904-1905

A. KRIESSMANN, Geschichte der katholischen Kirchenmusik in Württemberg, Stuttgart 1939

H. LEU, Allgemeines Helvetisches Lexikon, 20 Bde, Zürich 1747-1765.

Th. v. LIEBENAU, Schirmbrief Ludwigs XIV für die schwäbischen Prämonstratenser, in: DArchfSchw. XIII 22-24

P. LINDNER, Monasticon Episcopatus Augustani antiqui, Bregenz 1913.

J. G. MAYER, Geschichte des Bistums Chur, 3 voll, Stans 1907-1914.

E. v. MÜLINEN, Helvetia Sacra, 2 Bde., Bern 1858-1861

A. NÜSCHELER, Die Gotteshäuser der Schweiz, Zürich 1864

F. PETRUS, Suevia ecclesiastica, clericalia, collegia tum saecularia tum regularia, Augsburg/Dillingen 1699

B. PFEIFFER - KICK, Barock, Rokoko und Louis XVI in Schwaben, Stuttgart 1897 (Inventar der Kunst- und Altertumsdenkmale, Donaukreis)

P.C. PLANTA, Geschichte von Graubünden, Bern 1892

P.L. RÖDER, Geographisch-statistisch-topographisches Lexikon von Schwaben, 2 Bde, Ulm 1800 (2a editio).

C.F. SATTLER, Geschichte des Hzms. Württemberg under ter Regierung der Grafen, 4 Teile, Tübingen 1773-1777.

E. SCHNELL, Die Kirchen und Klöster des früheren Bistums Konstanz, in RPBI I (1883) 112, 115 ff, DArchfSchw. I (1884) 28, 43, 72, 96, II (1885) 7, 15, 24, 40

C. F. STAELIN, Witembergische Geschichte, 4 Bde, Stuttgart 1741-73.

A. STEICHELE, Das Bistum Augsburg, historiscfh und statistisch beschrieben, fortges. von A. SCHRÖDER, 8 voll., Augsburg 1893-1914.

WEGELINUS, Thesaurus Rerum Suevicarum, dissertationes de rebus suevicis, 4 voll., fol. Lindau 1755.

K. WELLER, Württembergische Kirchengeschichte, I (Stuttgart 1936)

A. WILLBÜRGER, Die Säkularisation der Prämonstratenserklöster in Württemberg, in FDA, NF, Bd XXVIII.

L. WILSS, Musikgeschichte der oberschwäbischen Klöster im 18. Jahrhundert (mit Notenbeispielen) Stuttgart 1927.

A. ZAK, Der Prämonstratenserorden in Bayern und Schwaben, in Historisch-Pol. Blätter CXLVI 443 ff.

HBL Schweiz

Historisch-biographisches Lexikon der Schweiz, 7 Bde, Neuenburg 1921-1934.

KdmBaden

Kunstdenkmäler des Großherzogtums Baden, Freiburg 1887 ff.

Das Königreich Württemberg, . . . voll, Stuttgart 1904- . .

DArchfSchw.

Diözesanarchiv für Schwaben, Rottenburg 1884 ff.

FDA

Freiburger Diözesanarchiv, Freburg 1874 ff. NF = Neue Folge

LtBStAnz

Besondere Literarische Beilage des Staatsanzeigers für Württemberg, 1875 ff

RMPT

Rottenburger Monatsschrift für praktische Theologie, 1917 ff.

RPBl

Pastoralblatt für die Diöcese Rottenburg, 1833 ff.

WJbStL

Württembergisches Jahrbuch für Statistik u. Landeskunde, 1845 ff.

WVJH

Württembergische Vierteljahreshefte 1878 - 1936, NF = Neue Folge

ZGOrh

Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins, Karlsruhe 1850 - 1885

ZWLG

Zeitschrift für Württembergische Landesgeschichte, 1937 ff.

<<ELENCHUS MATERIAE>>


DOMI:

 

NOMEN:

ADELBERG  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et Stus. Udalricus Constantiensis

ANTIQUITUS:

Madelberg, Madgebercensis, Mons Aquilae.

LOCUS:

Inter Schorndorf et Göppingen, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1440) abbatia.  Monasterium duplex usque ad annum 1476.   Fundata anno 1173 a Volknand de Staufen.  Primo filia de Roth, sed mox Rothenses iterum reverterunt, anno 1178 venit nova turba fratrum et sororum e Roggenburg, sub cuius paternitate deinceps mansit.  Anno 1361 igne combustum est.  Circa annum 1443 abbates infulantur.  Habuit scholam celebrem, et administravit parochias: Heiningen, Betzgenried, Börtlingen, Dürnau, Hochdorf, Großsüßen, Roßwälden, Oeffingen, Holzmaden, Weilheim, Zell, Uhingen quarum maiorem partem ab anno 1346 ipsa administravit.  Parthenon huius ultimi monasterii duplicis ordinis nostri in Germania meridionali translatus est anno 1476 in Lauffen, ubi tamen mansit sub paternitate canoniae.  Anno 1535 suppressum et solo aequatum est, anno 1555 restitutum et reconstructum, sed anno 1565 iterum dissolutum.  Anno 1629 denuo restitutum et abbatiae Rothensi traditum, anno 1648 definitive suppressum est.  Fuit deinceps sub "abbatibus" protestanticis, sed absque conventu.  De hoc monasterio ditissimo et extenso nihil superest nisi capella quaedam, horrea lapidea et aliqui muri et fundamenta.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

ALLERHEILIGEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

OO. SS.

ANTIQUITUS:

Cella vel Abbatia Omnium Sanctorum, Abb. Sanctorensis, Allenheylgen, von Allen Helgen. 

LOCUS:

In extrema solitudine silvarum, abscondita in montibus asperis Silvae Nigrae prope Oberkirch, Baden.  Dioec. Straßburg, in cuius territorio et dominio sita fuit, nunc dioc. Freiburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1657) abbatia.  Fundata ut coetus eremitarum in Erbipoldszell in valle Renchtal prope Lierbach.  Duce Gerungo, filio Utae comitissae de Schauenburg, Ordini Praemonstratensi aggregata anno 1192 et in Allerheiligen est translata.  Uta ditavit novam canoniam, quae fuit primo prioratus tenuis, et filia de Marchthal.  A saeculo XIV usque ad saec. XVI pertinuit ad circariam Vadegotiae, tunc videtur fuisse filia Praemonstrati.  Filiae: Lorsch, Straßburg, Allerheiligen, et Hagenau 1643-1717.  Parochae incorporatae: Oberkirch, Oppenau, Peterstal, Durbach, Malberg, Ebersweier, Nußbach, Appenweier, Unterachern, Ottersweier, Windschläg, et Lautenbach cum peregrinatione.  Ter sategit conventus solitudinem suam silvestrem derelinquere per translationem, primum post incendium anni 1470 in Lautenbach, secundum annis 1625-39 in Oberkirch, tertium circa annum 1650 iterum in Lautenbach, sed frustra.   Versus finem saeculi XVI elanguit ac pene suppressa fuit.  Saeculo sequenti, auxiliantibus canoniis Strahov et Schussenried, iterum revixit.  Habuit 30 praedia.   Redditus annui: 50,000 fl. 1595: 4 DD, 1737: 29 DD; 1803: 26 DD.  Gymnasium eius fuit praeclarum.  Anno 1803 est suppressa a gubernio Badensi.  Anno sequenti igne combusta sunt omnia aedificia, perpulchra ecclesia gothica in posterum petulanter fuit mutilata et dilapidata, ita ut iam anno 184 fuerit in ruinis.  Quod superest de monasterio, nunc est sanatorium, ruina ecclesiae allicit quotannis permultos visitatores.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

BEBENHAUSEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V.

LOCUS:

Prope Tübingen, Württemberg, Dioc. Konstanz.

FUNDATIO / HISTORIA:

Canonia fundata ab Hugone Palatino Tübingensi, fundatore etiam de Marchthal, circa annum 1187.  Probabiliter filia de Marchthal.  Sed fundator mutavit sensum, et iam anno 1189 adiit ordinem Cisterciensem, ut novam plantationem Bebenhausen acciperet.  Quo et factum est.  Fuit deinceps celebris abbatia illius ordinis, cuius aedes adhuc hodie milti admirantur.

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

BERG SION  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. Lauretana

LOCUS:

Prope Uznach, 'parochia Gommiswald, in Helvetia, Dioc. Konstanz, nunc St. Gallen.

FUNDATIO / HISTORIA:

Monasterium sororum tertii ordinis regularis (cf. Veurne St. Joseph in Circaria Flandriae).  Parochus Jos. Helg fundavit anno 1754 monasterium sororum O.S.B. perpetuae adorationis in Glattburg.  Anno 1762, aliquae sorores ab hoc conventu se separantes, tenderunt in Montem Sion, ubi idem parochus eis novum monasteriolum construxit.  Ecclesia est benedicta anno 1772.  Illae sorores aggregaverunt se ordini Praemonstratensi, et ab abbate de Schussenried vestem candidam acceperunt.   Abbas ille etiam pecunia eis succurrit, et voluit parthenonem Circariae Sueviae adiungere, quod conslium vero numquam in praxim fuit deductum, nec ordo de parthenone amplius curavit, ita ut ille totum se iurisdictioni episcopi subiecerit.  Anno 1897 quidem a Capitulo Generali Ordinis legaliter est recognitus ut parthenon tertii ordinis regularis et curae R. D. Abbatis Teplensis est commendatus.  Ideo meretur inseri in elenchum domuum ordinis, etsi practice cum illo nullam habet communicationem.   Parthenon adhuc florens (45 sorores), regitur a superiorissa et colit adorationem perpetuam.  Anno 1847 combustus est.  Ab anno 1887 recipit hospites ad instaurandam valetudinem.

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

BOLLINGEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

LOCUS:

Prope Rapperswyl ad lacum Turicensem (Zürichsee) Helvetia, Dioc. Konstanz, nunc St. Gallen

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon, cuius vita brevis erat.  Circa annum 1250 Rudolfus I, Comes de Rapperschwyl fundavit hoc monasterium pro monialibus Ord. Cist., et donavit ei etiam bona sua in Wurmsbach.  Paulo post hae moniales sine licentia Stae. Sedis transierunt ad ordinem Praemonstratensem, et recognoverunt paternitatem abbatis Ruthinensis, cui comes anno 1229 patronatum in ecclesiam Bollingensem cum multis pertinentiis donaverat.   Anno 1260; Praepositus et Priorissa.  Fundator, hoc aegre ferens, anno 1259 illis bona in Wurmsbach iterum abstulit, tradens ea sororibus vicinis de Kilchberg, quae fuerant O.S.B. vel absque regula, ea sub conditione, ut in Wurmsbach se transferrent et regulam Cisteriensium amplecterentur.  Qud et fecerunt, et hac sub regula monasterium floret usque in hodiernum diem.  Moniales vero Bollingenses amare requestae sunt de fundatore suo apud Sanctam Sedem, sed iam anno 1263 enixe rogaverunt, ut in ordinem Cisterciensem, primitus illis destinatum, iterum acciperentur.  Anno 1267 Bollingensis parthenon fuit dissolutus et cum omnibus bonis et membris suis monasterio Wurmsbacensi unitus.  Bollingen vero mansit parochia abbatiae Ruthinensi incorporata.

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

BURK  <<ELENCHUS MATERIAE>>

Stae. Crucis

ANTIQUITUS:

Burg, non vero Burgau.

LOCUS:

Non longe ab Ursberg, in Suevia Bavariae, Dioc. Augsburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon dependens ab Ursberg.  Hanc abbatiam diu mansisse monasterium duplex apparet non solum ex omnibus fere antiquis catalogis, quibus expresse ut tale est insertum, sed praecipoue ex eius necrologio, quod "sororibus nostris" vere scatet.  Atqui neque pauca illa documenta archivi Ursbergensis incendio anni 1632 superstitia, nec chronica medievalia ullum verbum afferunt desororibus ibidem.   Traditionem domus, documentis quidem non probatam, enerrat nobis ultimus Prior Grimo Kornmann in suo "Chronico Ursbergensi."  Anno 1142 canoniae Ursbergenses utriusque sexus igne consumptae sunt per negligentiam sororum.  Tunc irati canonici illas ejecerunt.  Aliquae earum receptae sunt a Gisela de Schwabegg, sorore fundatoris canoniae Ursbergensis et magistra (nequaquam vero abbatissa) asceterii in Edelstetten, [SUE-001] a fratre suo post annum 1126 simul cum Ursberga fundati.   Altera pars sororum expulsarum, ut refert Kornmann, refugium invenerunt in burk, in parochia Balzhausen prope Ursberg.  Hic fuerat castrum comitum de Schwabegg, et anno 1142 Schwinhildis comitissa fundavit ibi asceterium pro monialibus, ipsa fundatrix et prima magistra in ecclesia ibi est sepulta, et saeculo XVII adhuc ibi fuit imago eius.   Burg floruisse dicitur non ut domus sui juris, sed omnino dependens ab Ursberga usque ad annum 1440, quo non tantum fuit suppressum, sed solo aequatum, et quidem "propter gravem corruptionem".  Hodie ibi nihil invenitur de monasterio nisi calix cum stemmate comitum de Schwabegg.  Notandum est Burk numquam fuisse possessionem abbatiae Ursbergensis, sed omni tempore pertinuisse ad ecclesiam collegiatam Sti. Mauritii in Augsburg, in cuius documentis vero nulla mentio fit de parthenone.

Forsan fuit sic: Pars monialiaum anno 1142 ex occasione supra allata, translata est in Edelstetten, ubi mox ordini alienata est, altera pars remansit Ursbergae juxta canoniam, sicuti fuit apud ceteras domus Sueviae.  Postremo vero, et hae sorores, "propter corruptionem" translatae sunt, forsan in Burk, ubi cum permissione praepositi Sti. Mauritii, per aliquod tempus degebant, certe non diu, quia secus documenta de illis loquerentur, Tandem et hic in ultimo suo refugio dissolutus est parthenon.

Quidquid sit, deficientibus documentis problema manet sat intricatum.   Nequaquam vero supponere possumus traditionem domesticam Ursbergensem, existentiam monialium ordinis in Burk et Edelstetten probantem, omni fundamento in re carere.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

CHUR  <<ELENCHUS MATERIAE>>

St. Hilarius

LOCUS:

In civitate Curiensi, sede eposcopali in Grisonia (Helvetia)

FUNDATIO / HISTORIA:

Vetus ecclesia ad Stum. Hilarium, in rupe supra flumen Plessur non longe a Sto. Lucio sita, iam saeculo VIII, extitit.  Sorores monasterii duplicis ad Sanctum Lucium (vide sub sequenti) inter annos 1170 et 1208 huc fuerunt translatae.  Loquuntur bullae hoc anno 1208 de "monialibus inclusis", et paulo post de "Sororibus, quae in gravamine famis Deo ibi inserviunt".  Anno 1347 hoc tenue monasteriolum ultima vice memorant documenta, anno 1365 iam simplex est curia, ita ut probabiliter interea desierit.  Bona illis Sti. Lucii fuerunt unita, qui frustra anno 1624 ea reclamavit.  De capella Sti. Hilarii ultima vice fit mentio anno 1598.  Hodie est curia quae pertinet ad seminarium episcopale Sti. Lucii, de antiquis aedificiis nihil superest.

ARCHIVALIA et LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

CHUR  <<ELENCHUS MATERIAE>>

St. Lucius et Andreas

LOCUS:

In civitate Curiensi, sede eposcopali in Grisonia (Helvetia)

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1453) abbatia.  Monsterium duplex (vide supra sub Sto. Hilario).  Haud probabile est, hoc coenobium iam saeculo VI pro Benedictinis esse fundatum, ut quidam dicunt.  Fieri potest, circa annum 800 aliquam communitatem clericalem ibi extitisse, sed bulla anni 998, qua innui videtur, hic monasterium O.S.B. sub tutela abbatiae Fabariensis (Pfäfers) fuisse, consideratur ut spuria.  Crypta saeculi VIII adhuc existens vero probat, hoc canctuarium esse pervetustum.  Ante annum 1149 Conradus de Biberegg, Episcopus Curiensis, illud tradidit abbatiae Roggenburgensi, a familia sua fundatae, ad erigendam ibi canoniam ordinis. [SUE-002]   Praeter Stum. Hilarium etiam asceterium Katzis ad tempus sub paternitate Sti.l Lucii stetit.  Filia: Churwalden.  Anno 1154 tradita est ei cura xenodochii ad Stum. Martinum Curiae, postea etiam hospitalis ad Stum Antonium ibidem.  Parochiae incorporatae: Bendern, Mistail, Haldenstein, Maladers, Sagens, Riein, Pitasch, Schleuis, Laax, Sennwald, Triesen.  Anno 1459 abbates sunt infulati.  Anno 1526 ab haereticis suppressum, sed communitas vitam communem adhuc prosecuta est.  Anno 1529 Theodulus Schlegel abbas ab haereticis propter fidem necatus est.  Anno 1538 definitive est suppressum.  Conventus aufugit in parochiam suam Bendern in principatu Liechtenstein.  Anno 1624 redditur monasterium, non vero bona eius in Grisonia sita.   Anno 1630 resumitur vita communis, de facto vero deinceps fuit prioratus Roggenburgensis.  Anno 1688 hic status a capitulo provinciali factus est legalis, sed iterum aliqua bona esset adepta, facta est denuo sui juris anno 1717.  Anno 1744 habuit 12 canonicos.  Versus finem saeculi iterum declinavit, anno 18093 per saecularisationem amisit bona sua in Austria et in Liechtenstein sita.  Redditus eius hac spoliatione tam tenues sunt facti, ut abbas et conventus anno 1806 ades et reliqua bona vendiderint Seminario Curiensi in Meran degenti.  Dein ad tempus Redemptoristae ibi fuerunt, sed anno 1808 Seminarium Curiense, a Bavaris e Merano expulsum, in aedibus Sti. Lucii definitive se stabilivit.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

CHURWALDEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et St. Michael

ANTIQUITUS:

Curwaldia, Curwalde, Silva Augeria, Curwalt, Churbaldia.

LOCUS:

Duabus horis distat a Curia versus meridiem, secus viam quae ducit in vallem Engadin, in montibus asperis Grisoniae, Helvetia, Dioc. Chur.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1446) abbatia.  Monasterium duplex, de quo vide infra.   Antiqua ecclesia ad B.M.V. in "Sylva Augeria" anno 1149 fuit de bonis fundatiis canoniae Sti. Lucii, quae, dotantibus liberis baronibus de Vaz, canoniam ordinis ei adnexit anno, ut fertur, 1164 [SUE-003].  Primitivum monasterium ad B.M.V. datum est, ut videtur, ante annum 1208 sororibus parthenonis adjuncti, juxta quem canonici sibi novam ecclesiam erexerunt in honorem Sti. Michaelis.  Hospitale monasterii adhuc floruit saeculo XVI.  Filiae: Rüti, St. Jakob im Prätigau.  Ecclesiae incorporatae: Paspels, Alvaneu, Parpan, Sevelen, Luzein, Churwalden, Dusch, St. Margareten prope Chur, Balzers in Liechtenstein, Altenstadt prope Feldkirch.  Canonia stetit sub advocatia domus Austriacae, propterea saeculo XVI non fuit suppressa.  Anno 1540 vero ultimus religiosus obiit, usque ad annum 1599 abbates soli vixerunt in Churwalden.   Abhinc habuit administratores e Roggenburg, usque ad annum 1807.  Protestantes anno 1616 sibi arripuerunt maiorem partem bonorum, simul et ecclesiam, quae usque hodie est simultanea, 1622-46 iterum transitorie erat in manibus catholicorum.  De licentia ultimi abbatis Roggenburgensis, Episcopus Curiensis bona Churwaldensia anno 1808 suo Seminario dioecesano univit.  Anno 1838 ruinae aedium, claustralium sunt demolitae, superest praeter ecclesiam tantum alta praelatura gothica, hodie domus parochi catholici.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

Martin Duff (non fuit abbas, sed unicus et ultimus conventualis -- obiit anno 1540)

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

CHURWALDEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V.

LOCUS:

Niederchurwald, Churwaldia inferior.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon adnexus abbatiae Churwaldensi.  Immediate juxta illam fuit situs, et probabiliter simul cum ea fundatus, etsi annis 1208 et 1311 tantum in documentis occurrit.  Ecclesia eius, primitus abbatialis canonicorum, habuit duas turres, ut videre est in pictura (anni 1795) quae invenitur in canonia Roggenburgensi, et apud GAUDY, p. 37.  Quando desierit, nescitur, probabiliter saeculo XIV.  Ruinae spectabiles anno 1838 sunt demolitae.  Non est certum, an quoad bona fuerit sui juris. 

ARCHIEVALIA et LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

HIMMELPFORTE  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et St. Martinus

ANTIQUITUS:

Porta Coeli, Im Himmelreich, Weißherrenkloster, Wilon, Wilen, Hymelport, Maria im Buchs (Vitetur confusio cum diversis aliis coenobiis "Porta Coeli" in Germania, praesertim cum tribus abbatiis, qui fuerunt O. Cist.)

LOCUS:

Prope Wyhlen in extremo meridie ducatus Badensis, non longe a Rheno, Dioc. Konstanz, nunc Freiburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Haec domus pauper ac minuscula ab initio suo fuit abbatia.  Fundata anno 1303 a Bertha vidua Ottonis de Nollingen, equitis de Basel, pro Joanne de Rheinfelden abbate Ruthinensi, consobrino suo, qui a conventu suo ex discordia secedere voluit.  Filia de Rüthi, sed quia successor Joannis ibidem contra novam plantationem insidiabatur, mox archicoenobio Praemonstratensi fuit subdita.  De facto vero fuit sub tutela et saepius sub administratione abbatiae Bellelagiensis (Circ. Burgundiae).  Post mortem primi abbatis videtur esse prioratus, ut apparet ex cat. Tongerloensi et Windbergensi, sed mox iterum pristina dignitas fuit ei restituta.  Usque ad annum 1364 ne ecclesiam quidem habuit nec officium chori, anno 1431 conventus unicum habuit religiosum.  Ab anno circa 1450 inaugurata est peregrinatio ad B.M.V., tunc meliora venerunt tempora.   Redditus annui numquam 24 ducatos transgressi sunt, ecclesias incorporatas non habuit.  In fine saeculi XV iterum declinavit.  Anno 1523 unita est abbatiae Bellelagiensi tamquam prioratus dependens, qua cum canonia anno 1672 post enteritum Circariae Burgundiae ad pristinam suam Circariam Suevicam revertit.  Bellelagienses loco aedium omnino collapsarum anno 1743 novas erexerunt, et tenuerung ibi semper conventum cum vita communi, post suppressionem suae domus anno 1797 cum abbate refugium ibi invenerunt.  Anno 1807 et Porta Coeli fuit suppressa a gubernio Badensi, et bona sunt vendita pro 112,000 florenis.  Ecclesia nunc est parochials -- florente simul adhuc peregrinatione -- monasterium est sanatorium a sororibus directum.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

KATZIS  <<ELENCHUS MATERIAE>>

SS. Petrus et Paulus

ANTIQUITUS:

Caz, Cazis, Chazes, Cazia, Cazium, Chazzes, Cazias (Romanice: Cazas)

LOCUS:

In Grisonia (Helvetia), juxta Rhenum posteriorem, in valle quae dicitur Domleschg, Dioc. Chur.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon fundatus circa annum forsan 690 ut abbatia canonissarum, ab episcopo Curiensi Victore.  Saeculis VIII et X verbum fit de sororibus et sanctimonialibus, quae postea, ut videtur, secutae sunt regulam Sti. Augustini.  Anno 1156 Adalgotus Episcopus Curiensis subiecit hunc parthenonem abbatiae Sti. Lucii, quae consuetudines Praemonstratenses ibi introduxit, et loco abbatissarum magistras ad nutum abbatis ei praeposuit. [SUE-004]  Videtur vero haec unio mox iterum fuisse revocata, quia in nullo antiquo catalogo hic parthenon adducitur, etsi e saeculo XV tantum nobis est traditum, quod libera electio abbatissae denuo fuit in usu.  Parochiae incorporatae: Katzis et Hohenrealt, simul et capella Sti. Albani prope Sils ad tempus a canonicis Sti. Lucii sunt administratae.  Postremo iterum fuit canonissarum nobilium O.S.A., anno 1565 suppressum est, anno vero 1622 - 1647 restitutum.  Sed hac vice sub regula Sti. Dominici, cuius moniales ibi degunt usque hodie.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

LAUFFEN  <<ELENCHUS MATERIAE>>

St. Johannes Bapt.

LOCUS:

Civitas in Württemberg, ad flumen Neckar, prope Heilbronn, Dioc. Würzburg nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon, fundatus in Adelberg, cum quo formavit monasterium duplex.  Fuit asceterium nobile.  Retento jure paternitatis, Adelberga transtulit moniales suas anno 1476 in Lauffen in antiquum monasterium, fundatum anno 998 vel 1003 ab Henrico Episcopo Wirceburgensi pro monialibus O.S.B.  Anno 1261 vero transierat ad moniales Ord. Sti. Dominici.  Anno 1521 admissio novitiarum fuit inhibita, anno 1553 definitive est suppressum.  Superest pars monasterii et rudera ecclesiae.

ARCHIEVALIA et LITERATURA:

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

MARIATAL  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et Stus. Nicolaus

ANTIQUITUS:

Maisenthal, Meisuntal,  Messental, deformatum ex Maidental - Vallis Virginum.   His sub nominibus ubique invenitur in nostris antiquis catalogis et in literatura ordinis.  Atqui Hugo scribit hunc locum iam in fundatione sua nomen mutavisse in Mariatal, quam designationem adhuc hodie tenet ab immemorabili.  Ergo nulla est ratio amplius retinendi nomen "Maisental".

LOCUS:

Prope Ravensburg, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc. Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon ortus ex translatione sororum canoniae Weissenau anno 1156.   Monasterium extructum et dotatum est ab Ortolfo de Wisemburg.  Anno 1194 habuit 90 sorores.  Per duo incendia mox periit, anno 1245 definitive dicitur fuisse dissolutum [SUE-005].  Loco monasterii erecta est capella B.M.V. cum pergrinatione, quae adhuc floret.

ARCHIVALIA et LITERATURA -- vide Weißenau, Speciatim:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

OBERMARCHTAL  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et SS. Petri et Pauli

ANTIQUITUS:

Marchtal, -tall, Marcellum, Marchtelanensis, Marchtel, Morhtil, Marhtelense.

LOCUS:

Prope Munderkingen, ad Danubium, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1440) abbatia insignis.  Monasterium duplex usque ad annum circa 1273 (vide Untermarchtal).  Ante annum 776 comes quidam Halahoff prioratum O.S.B. ibi erexerat, et quidem abbatiae Sti. Galli subditum.  Saeculo IX et X periit, loco eius comes Hermannus II. de Tübingen instituit ecclesiam collegiatam cum 7 praebendis.  Qua etiam desiit, tunc Hugo II. Palatinus Tübingensis anno 1175 Praemonstratenses ex Rotha advocavit.  Circa annum 1200 fuerunt ibidem 20 canonici, 20 conversi, et 40 sorores.  Filiae: Allerheiligen.  Parochiae incorporatae: Ammern, Berg, Dieterskirch, Kirchbierlingen, Obermarchthal, Unterwachingen, Hausen, Seekirch, Kilchen, Reutlingen, Niederraitenau.  In fine saeculi XV abbatia est facta imperialis, territorium eius concernebat tres leugas quadratas cum 6000 subditis.   Habuit prelum et scholam.  Anno 1609 abbates infulantur.  In bello XXX annorum, sub piisimo abbate Joanne Kneer canonia fuit saecularisata et principibus de Hohenlohe addicta, quod vero anno 1648 fuit revocatum.  Anno 1803 haec florentissima abbatia est supressa a Principe de Thurn et Taxis.  Superest perpulchra ecclesia (1686-1701 erecta) cum artificiosissimis stallis a fratre converso P. Speisegger confectis, et amplissimum splendidumque monasterium, quod usque ad annum 1919 remansit omnino intactum tamquam castrum principis.  Tunc pars eius data est monialibus de Visitatione, novissime vero altera pars facta est novitiatus Fratrum Sti. Joannis de Deo e Silesia exulum. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

ROGGENBURG  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. St. Johannes Bapt. et Augustinus

ANTIQUITUS:

Rockenburg, Siligoburgum, Rochlenburc, Riccenborc.

LOCUS:

Prope Weißenhorn, in Suevia Bavariae, Dioc. Augsburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (ca. 1450) abbatia celebris.  Monasterium duplex, sorores ultima vice anno 1178 occurrunt.  Fundatum est versus annum 1130 a Bertholdo comite de Biberegg, et uxore sua Diemutha de Zollern.  Filia de Ursberg, Filiae: Adelberg 2a, Chur St. Lucius, Churwalden.  Parochiae incorporatae: Meßhofen, Biberach, Breitenthal, Christertshofen, Oberwiesenbach, Rennertshofen, Tafertshofen, et peregrinatio B.M.V. in Schießen.  Anno 1500 abbates infulantur, anno 1544 facta est abbatia imperialis.  1764: 42 DD; 1774: 41; 1802: 34.  Anno 1803 Electori Bavariae est adscripta et ab eo suppressa.  Bona ex hoc sunt possessio privata, ecclesia ingens et venustissima hodie est parochialis, amplum et sumptuosum monasterium, quod adhuc integrum superest, pertinet ad gubernium.  Habitant in eo parochus, ludimagister, nemorum inspectores et multi alii.  Bis conatus iam sunt fgacti hanc canoniam restaurandi, iam fratres iterum in ea habitabant (1924 ex Averbodio, 1932 e Tepla) qui iam per annos parochiam administraverunt, sed omnia fuerunt in cassum. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

Rotulae ex R. (1707-91) in collectione Elchingensi voll. IV

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

ROTH  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et Sta Verena

ANTIQUITUS:

Rotte, Rote, Rotha, Rothum, Münch-, Mönchsroth.  Vitetur confusio cum praepositura O.S.B. Mönchsroth prope Crailsheim, et cum abbatia O.S.B. Rott am Inn.

LOCUS:

Prope Memmingen, versus occidentem, in Württemberg, Dioc. Konostanz, nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (statim anno 1140) abbatia conspicua.  Monasterium duplex (vide infra).  Fundata anno 1126, interveniente, ut fert traditio, Sancto Norberto, a Hemma de Wildenburg.  Filia Praemonstrati.  Filiae: Wilten, Weißenau, Steingaden, Obermarchthal, Kaiserslautern, Adelberg 1a.  Sub primo abbate Odinone iam habuit 200 religiosos et 40 sorores.  Saeculo XIV desolata et pauper nimis, sub abbate Martino Hesser tamen refloruit.  Saepius igne combusta est.  Parochiae incorporatae: Roth, Haslach, Kirchberg, Amendingen cum 5 filialibus, Berkheim, Heisterkirch, et prioratus Steinbach in Bavaria (cum celebri peregrinatione).  Anno 1587 abbates infulantur.  Iam saeculo XV abbatia facta fuerat imperialis, immo anno 1616 obtinuit jus gladii, sed haec omnia anno demum 1744 sunt legaliter recognita.   Anno 1588 obiit frater clericus Wilhelmus Eisilin in odore sanctitatis.  In fine saeculi XVIII habuit 2500 subditos et redditus annuos 58,000 florenorum.  Annis 1782-86 abbas ipse cum conventu erexit sibi novam ac splendidam ecclesiam, inconsulto architecto.  Disciplina fuit in hac canonia fere semper exemplaris.  Anno 1803 cum 31 DD; 3 novitiis et uno converso fuit comiti de Wartenberg addicta, qui eam supressit.  Anno 1808 per hereditatem venit cum omnibus bonis ad comites de Erbach, qui eam possederunt tamquam castellum usque ad annum 1834.  Anno 1840 duae alae monasterii cum bibliotheca sunt demolitae.  Post annum 1934 factum est "Arbeitsdienstlager", ac aedificia, usquedum in optimo statu, lamentabiliter sunt pessumdata.  Postremo venit in possessionem canonia Windbergensis in Rotha iterum novum conventum cum suo novitiatu instituit.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

ROTH  <<ELENCHUS MATERIAE>>

S. Johannes Bapt.

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon adnexus canoniae supradictae, sed separatus in aliqua distantia.   Cessavit anno 1380.  Loco eius nunc est coemeterium et ecclesia eius ad Stum. Joannem Baptistam. 

ARCHIEVALIA et LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

RÜTI  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V.

ANTIQUITUS:

Rüthi, Rutti, Riuti, Ruoti, Rutin, Ruthinense

LOCUS:

Non longe a Rapperswyl, Kanton Zürich, Helvetia, Dioc. Konstanz, nunc Chur.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (probabiliter anno 1230) abbatia.  Non videtur fuisse mon. duplex.  Eques Liutoldus de Regensberg-Grüningen anno 1208 tradidit Ulrico praeposito de Churwalden, qui biennio ante monasterium suum ex discordia cum aliquibus confratribus dereliquerat, praedium suum in Rüthi, quod a colonis haereticis habitabatur, ut canoniam novam ibi fundaret.  Ab anno 1230 fuit sub paternitate de Weißenau, anno 1300 fere post eodem modo est orta ac Rüti.  Habuit etiam hospitale, et administravit parochias: Gossau, Aadorf, Eschenbach, Fehraltorf, Fischental, Bollingen (ubi fuit ad tempus parthenon sub directione abbatis Ruthinensis), Dürnten, Elsau, Schmerikon, Seegräben, Driebrunnen b. Wil, Uster, Volketswil, Wangen.  Anno 1338 abbas Peregrinus voluit novam canoniam fundare in loco pugnae de Näfels, sed fuit impeditus.  Redditus annui 1354: 150 Marcae argenti.  Status personalis: 1415: 15 DD; 1439: 9 DD.  Anno 1517 ultimus abbas est infulatus.  Disciplina videtur fuisse fere semper bona in hac domo.  Cum esset supressa anno 1525 a gubernio Turicensi, ultimi religiosi dieu et tenaciter operati sunt ut vitam communem prosequi et canoniam suam restaurare possunt, postremo cum omnibus pretiosis suis et cum archivo augugerunt in Weißenau, sed frustra.  Postea omnia debuerunt reddi gubernio Turicensi.  Rüti anno 1706 est combustum.  Supersunt pauca de monasterio ac presbyterium turrisque eccclesiae, quae est nunc parochialis protestantium. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

ST. JAKOB IM PRÄTIGAU  <<ELENCHUS MATERIAE>>

Ss. Jacobus et Chrostophorus

ANTIQUITUS:

Wrethegow, Stus. Jacobus in Silva, -- in Rhucentiis, -- in Valle Portiana.

LOCUS:

In Grisonia, inter Davos et limites austriacos, Dioc. Chur, Helvetia.  Nunc appellatur "Kurort Klosters."

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, quae certe fuit sui juris, sed propter paupertatem tam exigua et tenuis, ut ad tempus videatur fuisse potius domus dependens a Churwalden, cuius filia erat.  Integrum archivum periit, fundatores eius nescimus.  Bona eius fuerunt quidem extensa, habuit nempe 12 curias, sed fundatio eius inter annos 1208 et 1222 facta est in regione asperrima, inhabitata et deserta, vix ad culturam apta.  Monasteriium mox hoc vertit in melius, quod est et habet nunc haec regio, debet illi. Anno 1485 praepositus solus fuit in monasterio.  Anno 1525 ultimus praepositus uxorem duxit, combussit totum archivum, etiam ceteri conventuales a fide deferunt.  Bona data sunt laicis adiacentibus, thesaurus ecclesiae traditus est abbati Churwaldensi.  Ab anno 1622 Austria, sub cuius advocatia fuerat, saepius restitutionem monsterii impetrare conata est, sed frustra.  Supersunt tantum turris et presbyterium ecclesiae, quae nunc est parochialis protestantium. 

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

SCHUSSENRIED  <<ELENCHUS MATERIAE>>

B.M.V. et St. Magnus

ANTIQUITUS:

Scucenried, Shuzzin--, Schusin--,. Scuzzenriet, Sorech, Sorec (cf. Jud. 16, 4), Soreth(um)

LOCUS:

In medio inter Ravensburg et Munderkingen, in Suevia Superiori, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1440) abbatia celebris.  Fundata anno 1183 a fratribus Berenger et Contrado, equitibus de Schussenried, qui ambo intraverunt.  Filia de Weißenau.  Non fuit monasterium duplex.  Multa passa est in bellis, saepius igne combusta est.  Parochiae et ecclesiae incorporatae: Schussenried, Reichenbach, AAllmannsweiler, Untereggatsweiler, Steinhausen, Muttensweiler, Oggelshausen, Stafflangen, Attenweiler, Winterstettendorf, Otterswang, Eberhartzell, Michelwinnaden, et Eggmannsried, cum perregrinatione, ubi canonia famosam ecclesiam erexit.  1650: 12 DD; 1802: 30 DD.   Saeculo XVIII ingens novum monasterium aedificare coepit, sed non perfecit.   Abbas Ludovicus Mangold (1582-1604) infulatus est.  Usque ad finem canonia, quae fuit imperialis, habuit celebrem scholam.  Anno 1803 addictum fuit comitibus de Sternberg-Manderscheid, qui monasterium suppresserunt et postremo anno 1835 gubernio Württembergensi vendiderunt.  Dein facta est fabrica ferraria, magna pars novi aedificii fuit demolita anno 1840.   Ab anno 1875 est manicomium, splendida bibliotheca -- ex pulcherrimis probabiliter huius saeculi in Europa -- nunc est oratorium simultaneum.  Ecclesia, magnificis stallis ornata est parochialis.

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM (Rueß):

PRAEPOSITI:

{sedis vacantia, 1192-1205}

ABBATES (1440):

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

STRASBOURG  <<ELENCHUS MATERIAE>>

Omnium Sanctorum

ANTIQUITUS:

Straßburg Allerheiligen, Cella OO. SS. Argentinensis, (Comestorff, quod habetur in Cat. Lepaige, et Commentar, ut apud Lairuelz, numquam appellabatur hae domus.   Agitur potius in hisce catalogis de "Conradsdorf" male lecto et peius apposito.  Vide sub Circaria Vadegotiae).

LOCUS:

Metropolis Alsatiae, sedes episcopalis, tunc temporis pertinuit ad Germaniam, nunc vero ad Galliam.

FUNDATIO / HISTORIA:

Monasterium primitus ordinis Saccitarum, fundatum inter annos 1254 et 67.   Post dissolutionem huius ordinis anno 1297 emptum est ab abbatia Omnium Sanctorum in Nigra Sylva, quae ei nomen suum dedit.  Pars saccitarum rite transiit ad ordinem nostrum.  Qua ex causa probabiliter monasterium, quod fuit apparenter prioratus conventualis tantum, tantopere collapsum est, ut supprimi debuerit.  Fuit vacuum ab anno 1320, anno 1327 vero ab ordine cum omnibus pertinentiis venditum est equiti Argentinensi Henrico von Müllenheim, qui ibi oratorium instituit cum 5 praebendis pro sacerdotibus saecularibus.  Anno 1791 suppressum est, ab anno 1854 est ibi domus matrix Sororum Misericordiae. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

UNTERMARCHTAL  <<ELENCHUS MATERIAE>>

LOCUS:

Non longe ab Obermarchtal, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc Rottenburg

FUNDATIO / HISTORIA:

Parthenon adnexus abbatiae Marchtalensi, cum illa simul juxta canoniam fundatus.   Circa annum 1200 habuit 40 sorores.  Anno 1217 translatus est in U. Anno 1273 omnino est suppressus. [SUE-006]  Dein fuit curia abbatiae, dioecesanae Sororum Sti. Vincentii de Paul. 

LITERATURA:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

URSBERG  <<ELENCHUS MATERIAE>>

Ss. Petrus et Joannes Evangelista

ANTIQUITUS:

Ursperga, Ursberch, Ursburg

LOCUS:

Prope Krumbach, in Suevia Bavariae, Dioc. Augsburg

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (post annum 1349) abbatia.  Monasterium duplex, vide BURK.   Fundata, ut traditio fert, sollicitante Sancto Norberto, non 1125, sed potius inter annos 1126 et 28 a comite Wernhero de Schwabegg.  Filia Praemonstrati.  Post annum 1350 facta est immediata et imperialis (1802: 512 subditi, redditus annui 34,000 florenorum.)  Anno 1414 infulati sunt abbates.  Parochiae incorporatae: Baiersried, Attenhausen, Oberrohr, Mindelzell, Billenhausen, Langenhaslach.  Filiae: Roggenburg, Schäftlarn, Osterhofen, Neustift.  Igne combustum est annis 1142, 1224, 1525 et 1632, hac ultima vice fuit in ruinis usque ad annum 1673.  1764: 26 DD; 1802: 23 DD.  Anno 1803 suppressum est a gubernio Bavarico conventus vitam communem adhuc per tres annos prosecutus est.  Ecclesia nunc est parochialis, monasterium ab anno 1884 est domus curatoria pro cura claudorum, mutorum, debilium et fatuorum, fundata a presbytero Dominico Ringeisen.  Aedificia integra supersunt. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATUM

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOMEN:

WEISSENAU  <<ELENCHUS MATERIAE>>

Ss. Petrus et Paulus

ANTIQUITUS:

Primis saeculis appellabatur tantum Au, Ouwe, Augia.  Deinde Minderau, Augis Minor, A. parva, Minoraugia, postremo Augia Alba, Albaugiensis, Augia Candida.

LOCUS:

Prope Ravensburg, Württemberg, Dioc. Konstanz, nunc Rottenburg.

FUNDATIO / HISTORIA:

Praepositura, dein (1257) abbatia insignis.  Monasterium duplex, vide Mariatal.  Fundata annno 1141 a Gebizone de Wisemburg, ministerili Guelforum.   Filia de Roth, mater de Schussenried.  Ecclesiae administratae: Eschach, Taldorf, Wilhelmskirch, Ravensburg St. Christina, ibidem St. Jodocus, Bodnegg, Manzell, Risenbach, Oberzell, Ummendorf, Grükraut, Gornhofen, Bernloch, Fischbach, Alberskirch.   Anno 1283 Comes Rudolfus de Habsburg donat reliquiam pretiosissimi Sanguinis, ad quam fit deinceps celeberrima perregrinatio.  Abbatia fuit imperialis, posseditque 137 vicos et praedia.  Bibliotheca eius fuit praeclara, abundans pretiosissimis manuscriptis et libris (vide catalogum eorum apud Hugo).  Anno 1596 infulantur abbates.  Status personalis 1191: 24 DD, 60 conv.; 1549: 20 DD et 8 Cler.; 1600: 10 DD; 1616: 24 DD; 1724: 29 DD; 1794: 23 DD.  Anno 1803 abbatia simul ac Schussenried addicta est Comiti de Sternberg-Manderscheid, qui eam suppressit et postea gubernio Württemburgensi vendidit.  Ecclesia est parochialis, monasterium ab anno 1892 est manicomium. 

ARCHIVALIA:

LITERATURA:

SERIES PRAEPOSITORUM ET ABBATU

PRAEPOSITI:

ABBATES:

<<ELENCHUS MATERIAE>>


DUBIA:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

EDELSTETTEN, SS. Joannes Bapt. et Evang.

Parthenon nobilis canonissarum saecularium, non longe ab Ursberga.  Fundatus est, ut fertur, a Gisela Comitissa de Schwabegg, sorore fundatoris de Ursberg.   Moniales ibi in initio regulam strictiorem sunt secutae, erant quidem canonissae ordinis Sti. Augustini, et adest probabilitas haud tenuis, eas in actu fundationis fuisse Praemonstratenses.  Grimo Kornmann dicit in Chronico suo Ursbergensi (1805): "expulsas anno 1142 a canonicis moniales Ursbergenses confugisse ad sorores fundatoris Swinhilden et Giselam, et ipsis intercedentibus alias in Burk, alias in Edelstetten, a viris remotiores, acceptas esse traditur.  Consonant Joannes Le Paige in Bibliotheca Praemonstratensi".  Hoc est unicum testimonium quod innuit in Edelstetten forsan in initio fuisse moniales Praemonstratenses sub directione abbatiae Ursbergensis.  Consanguinitas fundatorum, vicinitas locorum et praesertim passus supradictus "a viris remotiores" loquuntur in favorem huius hypothesis.   Silentium documentorum parum refert, quia saepius evenit, ut canonissae saeculares postea omnia documenta probantia eas initio fuisse vere regulares, diligenter tulerint de medio, ne auctoritas quaepiam eas obligare posset hoc iugum iterum assumere. [SUE-007]   Audiamus, quid scribat Kornmann ipse in suo "Versuch einer Geschichte des Damenstiftes Edelstetten 1805 (MS in Archivo diocesano Augustano Nr. 138): "Die gnädigen Stiftsdamen haben niemals etwas davon hören wollen, daß ihre ältesten Vorfahrerinne Klosterfrauen gewesen sein sollen, und haben alles fleißig aus dem Weg geräumt, was hierfür zum Beweis hätte dienen können.  Doch habe ich soviele Spuren gefunden, daß ich mich für verbunden halte, meine Entdeckung zu veröffentlichen: die ersten Klosterfrauen von Edelstetten sind nichts anderes gewesen als vertriebene Nonnen von Ursberg."

Revera ex hoc defectu documentorum historia fundationis et primi temporis huius asceterii est valde obscura.  Fundatum est probabiliter simul cum Ursberga anno circa 1128.  Gisela fuit prima antistes, et nequaquam abbatissa, set potius magistra vel priorissa.  Sorores ibidem pie vixerunt, ut scribit Kornmann, sed absque regula distincta.  Dum fundatrix erat in vivis, disciplina viguit bona, sed post mortem eius est collapsa, ita ut iubente Episcopo Augustano advocata est Mechtildis abbatissa e monasterio Dießen O.S.A. anno 1153 vel 54, quo facto Edelstetten salvatum et simul tamquam abbatia huic ordini incorporatum est.

Ideo possumus suspicari sequentia: Omnino est probabile, comites de Schwabegg intendisse, asceterium in Edelstetten a se initiatum regulae ac directioni Ursbergensium subjicere.  Forsan ad breve tempus et factum est.  Sed ordo noster illis suis primis annis, dum monasteria duplicia adjuc erant norma generalis, vix parthenonem a canonia virorum separatum admisit.

Ergo sorores Edelstettenses practice sibi ipsis erant derelictae et vixerunt absque regula, usquedum a canonia Dießen sunt reformatae.  Factum hoc nobis videtur probare supra dicta, quod nempe fundatores aggregationem ad nostrum ordinem intendebant et immo ad tempus conati sunt.  Quia si ab initio apparuisset hoc fieri non posse, Gisela certe gregem suum statim alii ordini subjecisset.  Floruit deinde Edelstetten tamquam abbatia imperialis canonissarum saecularium usque ad annum 1803.

Literatur: 

<<ELENCHUS MATERIAE>>


PRAETERMISSA:  <<ELENCHUS MATERIAE>>

KALCHRAIN in HELVETIA

Parthenon Ord. Cist. a fundatione saeculo XIII usque ad suppressionem anno 1848.   Th. Schwegler in opere suo "Geschichte der katholischen Kirche in der Schweiz" (Schlieren 1935) p. 219 falso eum ordini nostro attribuit, quem errorem ipse recitificat in secunda editione huius operis (Stans 1943).

SINDELFINGEN

In Württemburg. Apud HEIZMANN, Das Präm.-Kloster Allerheiligen S. 8 eronee dicitur fuisse O. Praem.  Reveral semper fuit canonia O.S.A.

<<ELENCHUS MATERIAE>>


NOTAE <<ELENCHUS MATERIAE>>

[SUE-001]  <<BACK TO THE TEXT>>

Vide supra, inter "Dubia".

[SUE-002] {appellatur in MP nota "1"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Anno 1149 canonici sub regula Sti. Augustini confirmantur, et Annales Osxterhoviences referunt ecclesiam Sti. Lucii anno 1160 ordini Praemonstratensi esse adscriptam.  Nihilominus videtur esse favendum traditioni supradictae.

[SUE-003] {appellatur in MP nota "1"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Fundata quidem a Sto. Lucio, fuit tamen semper sub paternitate abbatis Roggenburgensis.

[SUE-004] {appellatur in MP nota "2"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Addita erat conditio, quod moniales proprietatem possent retinere.  Poeschel et alii ex hoc dubitant, an observantia Praemonstratensis hac cum conditione non concordans in Katzis umquam fuerit introducta.  Recte objicitur, tale quid rigori ordinis praesertim saeculo XII esse nimis contrarium.  Sed suspicamur esse tenendum , quod abbates Sti. Lucii hanc conditionem aegre quidem ferentes, sed nihilominus acceperunt, et quod illis contigit saltem per aliquod tempus observantiam ordinis parthenoni imponere, quia secus traditio ordinis (HUGO) certe de illo nihil sciret.

[SUE-005] {appellatur in MP nota "3"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Contradicere videntur huic veteres catalogi.  Catalogi nempe Tongerloensis, Windebergensis, Hilgentalensis et Lepaige, omnes scripti post annum 1300, designant "Augiam" tamquam monasterium duplex, non vero Obermarchtal, quod moniales suas iam anno 1273 suppresserat.  Immo Windbergensis et Tongerloensis addunt: abbas est. Atqui Weißenau anno 1257 in abbatiam est evecta. 

[SUE-006] {appellatur in MP nota "4"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Ille est chronista ciriticus et omnino fide dignus.  Ergo omisimus nomina abbatum saeculi XIII quae nec ille affert, quae vero inveniuntur apud Hugo absque datis: Nicolaus, Giboldus, Marquardus, Otmarus, Godefridus, Ernestus et Dieterus. 

[SUE-007] {appellatur in MP nota "7"}  <<BACK TO THE TEXT>>

Idem factum esse videtur in Elsey et Stoppenberg (Circ. Westfaliae). 

<<ELENCHUS MATERIAE>>


<<LIMES CIRCARIA SUEVIAE  ||  END OF CIRCARY OF SWITZERLAND>>


Posted unconditionally on this website with the permission of both DeGruyter Publishing Company, Berlin, Germany and Abbot Thomas Handgraetinger, Windberg Abbey, 1999.  All rights reserved by both DeGruyter Publishing Company, Berlin, Germany and Windberg Abbey, Order of Canons Regular of Prémontré.